Tamamlayıcı beslenme

Doğumdan sonra ilk 2 yıl en uygun büyüme, sağlık ve davranış gelişimi için kritik pencere dönemidir.  Yaşamın ilk 2 yılında hızlı büyüme ve gelişmeden dolayı, süt çocuğunun birim ağırlığına düşen enerji gereksinimi çok yüksektir. Bu dönemde, yetersiz beslenme çocukluk çağı hastalıklarına ve ölüm oranında artışa yol açmaktadır.

Tamamlayıcı beslenme: Tek başına emzirmenin süt çocuğunun besin gereksinimlerini karşılamaya yeterli olamadığı altıncı ayda başlatılan, diğer yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte sunulduğu ve yarı katı ve katı besin çeşitlerinin alıştırıldığı, aile sofrasına geçiş sürecidir. Anne sütüne ilave olarak verilen besinler tamamlayıcı besin olarak adlandırılırlar.

Bu besinlerin tüketildiği dönem ise tamamlayıcı beslenme dönemi olarak adlandırılmaktadır. Bu dönem süresince küçük çocuğun sağlığının korunması ve sürdürülmesi için, tamamlayıcı besinlerin bebeğin ihtiyacına göre bebeğe uygun kalitede, besleyici, temiz, güvenli ve yeterli miktarda olması gereklidir.

Tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanına etki eden etmenler

Süt çocuklarında mide, barsak ve pankreas enzimleri erişkin düzeye ulaşmamıştır.  4. aydan itibaren mide asidinin yeterli düzeye ulaşması ile protein sindirimi kolaylaşır.  6. ayda sindirim sistemi yağ,  protein, nişastanın etkin sindirimi ve emilimi için yeterli matürasyona ulaşır.

Yenidoğanın sınırlı böbrek işlevi yüksek solüt yükü için uygun değildir. 4. ay civarında böbrek işlevleri yüksek solüt yükünü tolere edecek düzeye ulaşır. Böbrek gelişim düzeyi dikkate alınarak öneri verilmelidir.

Tamamlayıcı beslenme için en uygun zaman nedir?

UNICEF, Dünya Sağlık Örgütü, ESPHGAN ve ADA tamamlayıcı besinlere 6. ayda başlanılmasını önermektedir. Buna karşın ülkemiz dahil, gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkede yapılan çalışmalarda, önerilerin aksine tamamlayıcı besinlere erken başlandığı saptanmıştır.

Anne eğitim düzeyinin tamamlayıcı besinlere uygun zamanda başlamayı etkileyen bir faktör olduğu çalışmalarla belirlenmiştir. Beş Avrupa ülkesinde yapılan çalışmada, anne eğitim düzeyinin düşük olmasının annelerin erken dönemde tamamlayıcı besinlere başlamalarına neden olduğu saptanmıştır. Tamamlayıcı beslenmeye 6. ayda başlanır. Çünkü 6. Ayda bebek destekle ya da desteksiz oturmaya başlamış, başını rahatça tutan, el, ağız ve göz koordinasyonu gelişmiş, katı besinleri yutabilir durumdadır.

Tamamlayıcı beslenme döneminde dikkat edilecek noktalar nelerdir?

•    İlk kez verilecek besinler bebek açken denenmelidir.
•    Yeni verilecek besinler 1-2 gün ara ile verilmelidir. Böylece bebeğin yeni besinlere alışması için zaman tanınmış olur. Alerjik reaksiyon geliştiğinde hangi yiyecekten kaynaklı olduğu kolayca anlaşılır. 
•    Yeni besin verildikten sonra bebekte ishal başlarsa bu besinin verilmesi bir süre geciktirilmelidir.
•    Ek besinler tek öğün olarak bir çay kaşığı kadar başlanmalıdır.
•    Yeni besinlere başlama döneminde bebek besinin olduğu tabağı, kaşığı takip ediyorsa besin verilmelidir. Asla baskı ve zorlama yapılmamalıdır. Reddediyorsa ertesi gün yeniden denenmelidir. 
•    Eğer bebek hasta ve diş çıkarıyorsa ek besinlere başlama ertelenebilir.
•    Bebeklere verilecek besinler acılı, tuzlu ve baharatlı olmamalıdır. 
•    Şekerli gıdalardan kaçınılmalıdır. 
•    Bebekler ek gıdalara başlama döneminde kaşıkla beslenmelidir, biberon kullanılmamalıdır.

Kaynakça:
Turck D.Historique de la diversification alimentaire. Arch Pediatr 2010;17:191-4. 
Devecioğlu E, Gökçay G. Tamamlayıcı Beslenme Derleme. Çocuk Dergisi 2012; 12(4):159-163.